Αρσος, το. Ονομα δυο Κυπριακων χωριων, απο τα οποια το ενα βρισκεται στην επαρχια Λαρνακας και το δευτερο στην επαρχια Λεμεσου. Στην περιοχη του πρωτου απ'αυτα υφισταται ομωνυμος αρχαιολογικος χωρος.

Αρσος Λαρνακας: Μεικτο, κατεχομενο σημερα, χωριο στα βορειοανατολικα της επαρχιας Λαρνακας, κοντα στα διοικητικα ορια Αμμοχωστου-Λαρνακας. Τοπο8ετημενο σ'ενα υψομετρο 80 μ. πανω απο την επιφανεια της 8αλασσας, απεχει περι τα 9χμ. απο την Α8ηενου που βρισκεται στα νοτιοδυτικα.

Πανω στις προσφατες αλλουβιακες απο8εσεις, τις κροτιδες, τις μαργες και τις μαργα'ι'κες κρητιδες, αναπτυχ8ηκαν αλλουβιακα και ασβεστουχα εδαφη με λιγες τερρα ροζα και ξερορεντζινες. Απο μοργολογικης αποψεως, στα νοτια του χωριου εκτεινεται μια σχετικα ηπια ραχη με ΒΑ.-ΝΔ. κατευ8υνση. Το ψηλοτερο της σημειο ειναι 164μ. καπου 1.5χμ. στα νοτια του οικισμου. Ομως το υψομετρο πεφτει στα βορεια, πλησιαζοντας τα 8θμ. κοντα στον οικισμο και στα 6θμ. ανατολικα της τοπο8εσιας Αρσιωτικα. Στα βορειοδυτικα του οικισμου, στην τοπο8εσια Αλουποτρυπες, ορ8ωνεται ενας κωνικος λοφος με υψομετρο 157μ.

Η μεση ετησια βροχοπτωση, καπου 320 χιλιοστομετρα, ειναι ενας σοβαρος περιοριστικος παραγοντας στις καλλιεργειες. Πριν την εισβολη στο χωριο εκαλλιεργουντο κυριως σιτηρα και αμπελια (στα βορειοδυτικα και στα βορειανατολικα του χωριου). Συμφωνα με την καταγραφη αμπελωνων του 1971, στο Αρσος εκαλλιεργουντο με αμπελια καπου 400 σκαλες (κυριως η ποικιλια ξυνιστερι). Το Αρσος ειναι το ανατολικοτερο χωριο της επαρχιας Λαρνακας και μαζι με την Λυση τα ανατολικοτερα χωρια της Κυπρου οπου εκαλλιεργειτο, πριν την εισβολη, το αμπελι σε σχετικα υπολογισιμες εκτασεις.

Η κτηνοτροφια ηταν αρκετα ανεπτυγμενη στο Αρσος, με 1,863 προβατα, 321 κατσικες, και 168 γαλακτοφορες αγελαδες. Παρα το γεγονος οτι οι Τουρκοκυπριοι ησαν λιγοτεροι απο τους Ελληνοκυπριους, ωστοσοι οι πρωτοι εξετρεφαν τριπλασια ζωα απο τους δευτερους.

Απο συγκοινωνιακης αποψεως το Αρσος εξυπηρετειται απο ενα ευχερες οδικο δικτυο. Στα νοτια συνδεεται με την Λαρνακα μεσω Τρουλλων, στα ανατολικα με την Αμμοχωστο μεσω Λυσης και στα νοτιοδυτικα με την Α8ηενου μεσω Μελουσιας. Εξαλλου, ενας χωματοδρομος συνδεει το Αρσος με τη Βατυλη στα βορειοανατολικα.

Το Αρσος γνωρισε μια στα8ερη πλη8υσμιακη αναπτυξη απο το 1881 μεχρι το 1973. Οι 185 κατοικοι του 1881 αυξη8ηκαν στους 292 το 1911, στους 449 το 1931, στους 516 το 1946 και στους 696 το 1973. Η ε8νικη συνδεση του πλη8υσμου το 1960 ηταν 316 Ελληνοκυπριοι και 297 Τουρκοκυπριοι. Συμφωνα με τον Richard Patrick οι Τουρκοκυπριοι του Αρσους μαζι μ'εκεινους της Τρεμετουσιας, της Μελουσιας, της Αγυιας, της Αφανειας και της Μορας, βρισκονταν κατω απο την "προσωρινη τουρκοκυπριακη διοικηση" της υποπεριφερειας Μορας, της οποιας κεντρο ηταν το Τζαος. Αξιζει να αναφερ8ει πως αυτο επιτευχ8ηκε με βαση τους τουρκοκυπριακους τομεις εστω κι αν τα χωρια Αρσος, Τρεμετουσια και Αφανεια ησαν μεικτα (R. Patrick, Political Geography and the Cyprus Conflict, 1963-1971, σελ. 291-292).

Ο Σιμος Μεναρδος, αναφερομενος σε καποιο αρχαιο κυπριακο οικισμο με το ονομα Αργος, γραφει τα ακολου8α:

        "Και ισως το χωριον του Φωτιου οτι η Αφροδιτη ευρε τον Αδωνιν
         νεκρον εν Αργει πολει της Κυπρου εν τω Ερι8ιου Απολλωνος ιερω
         πρεπει να διορ8ω8η εις Αρσει και να νοηη8η το Αρσος της Μεσαριας",

οπου πραγματι ο Max Ohnefalsch Richter ανεσκαψε τεμενος αρρενος 8εου (Σιμου Μεναρδου, Τοπωνυμιαι και Λαογραφικαι Μελεται, IV, σελ. 23-24).

Για το Αρσος και τα γειτονικα χωρια της Λυσης και της Κοντεας ο Τζεφρυ (G. Jeffrey, 1918) γραφει πως ειναι συγχρονα χωρια... "οπου μπορουν να μαζευτουν αρκετα αρχαια αντικειμενα απο την γυρω περιοχη. Κοντα στο Αρσος βρισκεται ενα ξωκκλησι αφιερωμενο στον αγιο Φημιανο". Ο Σακελλαριου μνημονευει το Αρσος στο οποιο, οπως αναφερει, βρε8ηκαν πολλα αρχαια ερειπια, 8ραυσματα αγαλματων και μερικαι επιγραφαι. Κατα τον ιδιο συγγραφεα ενταυ8α πι8ανως 8α υπηρχε και ναος των Αιγυπτιων τουτων 8εοτητων Σεραπιδος, Ισιδος και Ανουβιδος (Α. Σακελλαριου, Τα Κυπριακα, 1890, σελ. 192).

Παρα τη μακρα ιστορια του, το Αρσος δεν περιλαμβανεται στο καταλογο των λουζινιανο-βενετικων φεουδων η' βασιλικων κτηματων του Μας Λατρι. Πι8ανον ομως να ηταν γνωστο στους Φραγκους με διαφορετικο ονομα. Επισης δεν εμφανιζεται στους βενετικους χαρτες, τουλαχιστον με το σημερινο του ονομα. Ωστοσο στο χρονικο του Βουστρωνιου αναφερεται πως το Αρσος, μαζι με μερικα αλλα χωρια, παραχωρη8ηκαν απο το βασιλια Ιακωβο Β' στον Μουζιο Κονστανζο (R. M. Dawkins, The Chronicle of George Roustronios 1456-1489, Public. No 2, Univ. of Melbourne Cyprus Expedition, 1964, c. 29). Αυτη η αναφορα ειναι αρκετη για να αναγνωριστει το Αρσος ως φραγκικο φεουδο κατα την εποχη της φραγκοκρατιας.
Γ.Κ.